Awaria silnika trójfazowego – co robić?
W internecie można znaleźć wiele poradników jak sprawdzić silnik trójfazowy. Niestety większość z nich tyczy się silników nie podłączonych do zasilania (sprawdzenie warsztatowe -> zdemontowane silniki). Skupiają się one od razu na sprawdzeniu uzwojeń w puszcze podłączeniowej silnika. W tym artykule chciałbym uporządkować wiedzę jak krok po kroku diagnozować silnik podłączony do maszyny (typowa awaria w SUR). Nie dobierając się w pierwszej kolejności do puszki podłączeniowej silnika, gdyż przyczyn awarii silnika jest znacznie więcej niż tylko jego spalenie.
Oględziny zewnętrzne silnika
Zawsze na początku sprawdzamy zewnętrzną część silnika. Jeśli silnik ma którykolwiek z poniższych problemów zewnętrznych, mogą to być problemy, które mogą skrócić żywotność silnika z powodu wcześniejszego przeciążenia lub niewłaściwego zastosowania.
Szukamy:
- Wyczuwalny zapach spalenizny uzwojeń. Jeśli wyczujemy charakterystyczny zapach to w większości przypadków będzie to świadczyć o uszkodzeniu samego silnika.
- Przyciemnionej farby na środku silnika (wskazującej na nadmierne ciepło)
- Ślady wciągnięcia brudu i innych ciał obcych do uzwojeń silnika przez otwory w obudowie
- Uszkodzonych otworów montażowych lub nóżek
Sprawdzenie tabliczki znamionowej silnika
Sprawdzamy czy jest i czy można odczytać tabliczkę znamionową silnika. Jeśli nie ma bądź napisy są nieczytelne to nic się nie dzieje, będziemy mieć tylko trochę utrudnione zadanie.
Sprawdzenie silnika miernikiem cęgowym (jeśli można załączyć silnik)
Jest to najszybszy sposób wstępnej diagnostyki silnika, gdyż nie musimy zdejmować osłony puszki podłączeniowej silnika, bądź odłączać zasilania silnika w szafie za stycznikiem.
Zakładamy miernik cęgowy na fazy i mierzymy prąd, na każdej powinien mieć wartość taką samą oraz <= In.
Jeśli > In i wyrzuca zabezpieczenie po pewnym czasie to przeciążenie.
Jeśli przez kilka sekund po załączeniu, prąd zmierzony na fazach utrzymuje się na poziomie 3-5xIn i nie więcej to silnik prawdopodobnie zablokowany mechanicznie.
Jeśli po złączeniu stycznika wyłącza się zabezpieczenie natychmiastowo to przechodzimy do pomiaru rezystancji.
Sprawdzanie łożysk
Wiele awarii silników elektrycznych jest spowodowanych awariami łożysk. Łożyska umożliwiają swobodny i płynny obrót wału lub zespołu wirnika w obudowie. Znajdują się na obu końcach silnika. Pokręć wałem silnika w obie strony. Wał silnika powinien kręcić się lekko i płynnie. Jedną ręką obracaj wałem, a drugą połóż na obudowie silnika. Uważnie słuchaj czy nie ma pisków oraz wyczuwaj czy nie ma oznak tarcia. Następnie chwyć wał i pociągaj go i wpychaj w osi silnika. Nie powinno być zbyt dużych luzów jeśli silnik ma sprawne łożyska.
Sprawdzenie uzwojeń
Zdejmujemy osłony puszki podłączeniowej silnika oraz odłączamy zasilanie silnika w szafie za stycznikiem.
- Podstawowe sprawdzenie – miernik z sygnalizatorem ciągłości obwodu
Do małych silników możemy zastosować miernik z sygnalizatorem ciągłości obwodu, przy większych musimy zastosować induktometr.
1.1 Sprawdzenie ciągłości uzwojeń
Do tego wykorzystujemy miernik z sygnalizatorem ciągłości obwodu. Sprawdzamy czy nie ma przerwy dla wszystkich 3 uzwojeń., czyli końcówki miernika przykładamy do: U1 -> U2, V1 -> V2, W1 -> W2
Rys 1. Sprawdzenie ciągłości uzwojenia
1.2 Sprawdzenie zwarcia między uzwojeniowego
Do tego wykorzystujemy miernik z sygnalizatorem ciągłości obwodu. Sprawdzamy każde uzwojenie z każdym. Jeśli jest połączenie w gwiazdę (blaszka pomiędzy W2, U2, V2) to sprawdzamy W2 -> U1, W2 -> V1, W2 -> W1. Jak w trójkąt to po kolei.
Rys 2. Sprawdzenie zwarcia między uzwojeniowego
Właściwy pomiar rezystancji uzwojeń silnika
2.1 Pomiar rezystancji uzwojeń
Pomiar induktometrem, mierzymy każdą żyłę fazową z każdą. Wartości powinny wyjść identyczne lub prawie identyczne. Niższa rezystancja świadczyć może o zwarciu między zwojami (skrót). Mierzymy kolejno: U1 -> U2, V1 -> V2, W1 -> W2
Rys 3. Pomiar rezystancji uzwojeń
2.2 Pomiar rezystancji izolacji
Rys. 4. Pomiar rezystancji izolacji
Mierzymy każdą z faz do przewodu ochronnego induktometrem (zwykły miernik ze swoją bateryjką jest za słaby). Jeżeli silnik jest nowy to powinny być G omy.
Inne możliwe problemy
Kondensator rozruchowy (jeśli jest)
Większość kondensatorów jest zabezpieczona przed uszkodzeniem metalową osłoną na zewnątrz silnika. Aby uzyskać dostęp do kondensatora w celu kontroli i testowania, należy zdjąć pokrywę. Kontrola wzrokowa może wykazać wyciek oleju z pojemnika, wybrzuszenia w pojemniku lub jakiekolwiek dziury w pojemniku, zapach spalenizny lub pozostałości dymu
Wentylator (jeśli jest)
Czasami może się zdarzyć, że wibracje na silniku pochodzą od uszkodzonych łopat wentylatora (jeśli jest), a nie od uszkodzonych łożysk. Warto sprawdzić ich stan. Jeśli łopaty wentylatora są w złym stanie to należy je wymienić na nowe, gdyż silnik może się przegrzeje i ostatecznie ulegnie awarii.
Zmiana środowiska pracy
Wybór odpowiedniego silnika do warunków pracy jest sprawą bardzo istotną. W przeciwnym wypadku będzie cały czas narażony na uszkodzenia. Przykładowo jeśli silnik jest narażony na bezpośredni strumień wody lub wilgoć trzeba wymienić go na odpowiedni do tego typu warunków eksploatacyjnych.
Podsumowanie
W tym artykule postarałem się zebrać wiedzę na temat diagnostyki silników trójfazowych. Tak jak napisałem na wstępie nie trzeba od razu zaglądać pod pokrywę puszki podłączeniowej silnika w celu diagnostyki. Bardzo często przyczyna awarii leży po innej stronie: przeciążenie, wyrobienie się łożysk, uszkodzenie wentylatora itd.
Źródła zdjęć:
https://diary-of-electric.blogspot.com/2021/12/how-to-check-motor-winding-conditions.html