Praca automatyka w utrzymaniu ruchu nie powinna ograniczać się tylko do usuwania bieżących awarii. Dobry automatyk powinien również pomyśleć co zrobić, żeby nie dopuścić do takiej samej awarii w przyszłości. Innymi słowy, gdy skończy się awaria i opadnie stres trzeba znaleźć czas, żeby usiąść i pomyśleć co mogło być jej przyczyną.

Jednym ze sposobów ułatwiających takie myślenie jest analiza 5WHY, czyli z angielskiego 5 x Dlaczego. To bardzo proste narzędzie o ogromnych możliwościach. Na początku trzeba postawić sobie tezę, jakiś temat, który chcemy przeanalizować. Następnie zadajemy pierwsze pytanie bezpośrednio do tego tematu zaczynające się od „Dlaczego„. Skoro już postawiliśmy pytanie, to trzeba udzielić na to pytanie odpowiedzi oraz wykazać, jakie zostały podjęte działania. Następne pytanie dlaczego zadajemy do dopiero co udzielonej odpowiedzi, zupełnie jak dziecko z przedszkola, ciągle pytamy dlaczego. Udzielamy odpowiedzi i piszemy, jakie były podjęte działania, znowu zadajemy pytanie dotyczące poprzedniej odpowiedzi. Pytania zadajemy, aż osiągniemy rzeczywistą przyczynę awarii. Na koniec piszemy jakie działania trzeba podjąć, aby uniknąć tej samej awarii w przyszłości.

Przykład

1. Opis awarii

Maszyna nie wykonuje zaprogramowanych ruchów. Standardowo: otwieramy schemat i szukamy co po kolei ten ruch wywołuje. Po nitce do kłębka, metodą prób i błędów, sprawdzania wszystkiego po kolei  znajdujemy, że winny jest przekaźnik, który podaje napięcie. Wymieniamy przekaźnik i po sprawie, wszystko działa, koniec awarii. Jednakże nie mija tydzień, a w tej samej maszynie znowu coś jest nie tak, tym razem inny ruch nie jest wykonywany. Znowu przekaźnik, znowu ten sam typ. Zapala mi się czerwona lampka w głowie. Siadam do analizy awarii.

2. Analiza 5 x dlaczego

Problem: Maszyna nie wykonuje zaprogramowanych ruchów.

Dlaczego maszyna nie wykonuje zaprogramowanych ruchów?

Odpowiedź: Ponieważ zawiódł przekaźnik, który nie przekazał sygnału sterującego dalej.

Podjęte działania: Wymiana przekaźnika.

Dlaczego zawiódł przekaźnik?

Odpowiedź: Przekaźnik został rozebrany. Stwierdzono, że mechanicznie zacina się podczas załączania.

Podjęte działania: Demontaż na części pierwsze przekaźnika, poszukanie uszkodzeń.

Dlaczego przekaźnik mechanicznie się zacina?

Odpowiedź: Zużyły się mechaniczne elementy odpowiedzialne za przełączanie.

Podjęte działania: Sprawdzono kartę katalogową przekaźnika, producent gwarantuje mechaniczną żywotność 1000000 cykli przełączania. Policzono, że ruch maszyny, za który odpowiada ten przekaźnik jest wykonywany 3x na minutę. To znaczy że w ciągu roku przekaźnik wykona 3 x 60 x 24 x 365 = 1576800 cykli przełączenia. Ciekawostka: przekaźnik wytrzymał w tych warunkach ponad 2 lata, jego kolega, który padł tydzień później działał z tą samą częstotliwością.

Dlaczego zużyły się mechaniczne elementy odpowiedzialne za przełączenie?

Odpowiedź: Przekaźnik pracował zbyt długo, przepracował więcej cykli niż przewiduje producent.

Podjęte działania: Analiza słuszności zastosowania podanych przekaźników w tym projekcie. Zastąpienie przekaźników mechanicznych transoptorami, w których elementem wykonawczym jest tranzystor gwarantujący praktycznie nieograniczoną ilość przełączeń.

Podsumowanie

Zapytacie na koniec, po co to wszystko? Po co analizować? Po co jak dziecko z przedszkola pytać się dlaczego, dlaczego, dlaczego? Odpowiedź jest prosta. „By żyło się lepiej”. Mniej awarii to mniej stresu dla automatyka. Taka analiza to cenne doświadczenie, kiedy w następnym miesiącu, w innej maszynie, uszkodził się mechanicznie stycznik – zacinał się i nie załączał zawsze – to w pierwszej kolejności liczone były cykle pracy. Okazało się, że jego termin gwarantowany przez producenta już dawno minął. Stycznik już trudniej zastąpić czymś bardziej wytrzymałym, ale wystarczy nakleić na niego naklejkę – Wymienić przed: tutaj wyliczona data na podstawie ilości załączeń równej gwarancji producenta.

Wnikliwi zauważą, że sam nie zadałem pięciu pytań. Dlaczego? Pytania zadajemy do wyczerpania tematu, może być ich pięć, mniej lub więcej.

Artykuł został nagrodzony w Konkursie iAutomatyka w edycji Wrzesień 2018 Nagrodę Zestaw Gadżetów z Głośnikiem dostarcza firma LAPPWięcej o konkursie: https://iautomatyka.pl/konkurs-iautomatyka/